Who Got ‘Hugot,’ ’Tol?―Pagkilala sa Malikhaing Pananalitang Cool • Rommel N. Angara

[Blogger’s Note: I am not the author of this article. Its original author is Rommel N. Angara. It appeared in The Modern Teacher, Vol. 67, No. 09 (February 2019), pp. 355–357.]

Kung kakausapin mo ang isang tao sa wikang nauunawaan niya, matatandaan iyon ng kaniyang isip. Kung kakausapin mo siya sa kaniyang wika, matatandaan iyon ng kaniyang puso. ―Nelson R. Mandela (1918–2013), dating Pangulo ng Timog Aprika (1994–1999)

Sa umpisa, tahimik ang lahat. Maya-maya, may mga nagsigawan. Ang ilan ay napa-“Ow!” at ang iba naman ay napa-“Wow!” Wala kang ibang naitanong sa sarili kundi “Bakit kaya?” Iyon pala, mayroon silang nabasa o narinig na nakapagpasaya sa kanila: hugot line.

Ang hugot line ay nakatutuwang pananalitang tila nakikipag-usap na madaling makatawag-pansin kapag binasa o pinakinggan. Dahil sa himig nitong tila nagpapaalala o nangangaral, maihahalintulad ito sa kawikaan. Ang “pinaghuhugutan” o pinagkukunan ng inspirasyon sa pagbuo nito ay ang karanasan mismo ng tao: pag-aaral, pagtatrabaho, pagkakaibigan, pag-iibigan, o anumang iba pang aspekto ng buhay.

Maiaakma sa panahon o okasyon ang paksa o tema ng hugot line. Ginagamit ko ang ganitong estratehiya kapag ina-update ko ang status ng aking social media account. Sa katunayan, anuman ang pangyayari o kaganapan, nakaeengganyong bumuo ng hugot line, lalong-lalo na sa “usaping puso,” matters of the heart, ’ika nga. Narito ang ilan sa aking mga hugot line na aktuwal na naging mga online post ko:

Sa pagdiriwang ng Araw ng mga Puso sa Pebrero:

• Kung alam mo lang na ako nga si ANT-MAN…. Maliitin man ng iba ang aking pagkatao, ako lang talaga ANT-MANmamahal sa iyo nang tapat ngayon at kailanman.

Sa paggunita ng Mahal na Araw sa Marso o Abril:

• Talagang ANGHEL ka sa aking isip, hindi mo lang alam. ANGHELrap para sa akin ang kalimutan ka dahil sa iyong kabaitan.
• Sige, tawagin mo akong DEMONYO, at hindi naman ako magagalit. Kahit DEMON na ako gusto, DEMON naman alam na sumasapi sa akin ang espiritu ng iyong pag-ibig.
• Alam mo bang kapag sa buhay ika’y napapaGOD, iyon mismo ang panahon kung kailan ka dapat makasumpong ng kapahingahan kay GOD?

Sa araw ng pagtatapos ng mga mag-aaral:

• Sana’y maging DIPLOMA na lang ako sa iyong mga kamay. Gusto kong ako ang maging katibayan ng iyong tagumpay.
• Maaari bang ako na lang ang TOGAng iyong isusuot? Ang pag-abot mo sa TOGAtog ng tagumpay ay nais kong sa iba’y ipaghambog.

Sa araw ng pagbubukas ng klase:

• Totoong ayaw kong maging BAG. Ayaw kong ibaliBAG mo lang ako anywhere once na sa iyo ako’y maging pabigat.

Sa araw ng pagsusulit o eksamen:

• Hindi ko talaga alam kung ika’y EXAM REVIEWER. Ang sagot sa bawat tanong ko’y sa iyo ko lang makikita now and forever.

Sa araw ng distribusyon ng mga report card:

• Sabihin mo nga sa akin kung totoong GRADE ang tulad mo, hirang. Ikaw lang ang proof kung passed o failed ang pag-ibig na sa iyo ko lang natutunan.

Sa panahong may napapabalitang insidente ng karahasan:

• Talaga bang naging SADISTA na tayo sa isa’t isa at wala nang pagmamahalan? Sino nga naman sa atin ang hindi masasaktan SADISTAnsiyang sa ating dalawa’y namamagitan?

Sa panahong may napapabalitang aksidente sa kalye:

• Bakit kaya ako’y parang naging VAN at ikaw ang pasaherong napakabait? Ito ba’y dahil sa naVANgga ako sa poste ng ilaw ng iyong pag-ibig?

Sa panahong may kalamidad:

• Bakit kaya TUBIG-BAHA ang tingin ko sa iyo, darling? Ito ba’y dahil sa tinangay ako ng agos ng iyong pag-ibig na hindi kayang pigilin?
• Ayaw kong maging TYPHOON, at sinasabi ko ito nang prangkahan. Ayaw kong iTYPHOON mo lang akong parang basura once na sa pagmamahal ko’y magsawa ka nang tuluyan.

Sa gabing walang koryente:

• Tapatin mo nga ako: talaga bang KANDILA ang tulad mo noon pa man? Hindi ako makakakita ng liwanag sa dilim KANDILAng din dahil sa iyo, hirang.

Sa panahong naliligaw sa isang lugar na hindi pamilyar:

• Talaga bang ika’y MAPAng kailangan kong laging konsultahin? MAPApapunta sa maling direksiyon ang aking buhay kung wala ka at hindi kita kapiling.

Sa pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Filipino sa Agosto:

• May dalawang wikang opisyal ang Filipinas: una ang FILIPINO, pangalawa ang Ingles. Sana’y maging wikang FILIPINO ako kahit isang saglit. Gusto kong ako ang maging 1 sa iyong pusong kaytamis.

Sa pagdiriwang ng Pambansang Buwan ng mga Guro mula 05 Setyembre hanggang 05 Oktubre:

• Aba, CHALK nga naman pala ang tulad mo, at ngayon ko lang ito na-realize! Tingnan mo’t nagising ang inaanCHALK na puso ko nang tamaan ito ng iyong pag-ibig na very nice. You’ve really caught me by surprise.
• Kung alam mo lang na ikaw ang pinakamabuti sa lahat ng nakilala kong TEACHER…. Kahit naTEACHERaan ka ng loob dahil sa aking ugaling monster, nakasisiGURO kang sa bandang huli’y ganap akong magiging lifelong learner.

Sa pagdiriwang ng Pambansang Buwan ng Pagbasa sa Nobyembre:

• Alam mo bang AKLAT ang aking puso, darling? Once na suBOOKan mong BOOKlatin ito, wala kang ibang mababasa kundi “Ngayon, BOOKas, at kailanman ikaw lang ang aking iibigin.”
• Ayaw kong maging TULA, at ang ganitong paninindigan ko’y gusto kong isigaw. Ayaw kong ipagTULAkan mo ako palayo kapag hindi na magkakatugma ang atin-ating mga pananaw.
• Hindi ko matatanggap na ika’y maging WATTPAD. Kaya ang pakiusap ko: sana ika’y WATTPADadala sa sari-saring kuwentong kung saan-saan mo lang nasasagap.

Sa paggunita ng Araw ng mga Banal sa Nobyembre:

• Maaari mo bang ibulong sa akin kung talagang ika’y ANGHEL na nagmula kay God? ANGELing-galing mong magbantay sa akin kahit saan ako mapadpad.
• Talaga bang ika’y SANTO? Wala namang masama kung ika’y aamin. Napakabait mo. Totoong maaasahan ka sa SAINTdaling kailangan kita, darling.

Sa paggunita ng Araw ng mga Kaluluwa sa Nobyembre:

• Ewan ko kung bakit ako’y parang naging ATAUL, hirang. Sira na ATAULo ko, at halos mamatay ako sa tindi ng aking pag-ibig sa iyo, hindi mo lang alam.
• Papayag ka bang kapwa tayo maging KABAONG? Hahayaan mo bang ang pag-ibig nati’y naKABAONG sa lupa, patay na, limot na sa paglipas ng panahon?
• Sa lahat ng MULTO, ikaw lang ang hindi ko kinatatakutan. Wala kang kaalam-alam na matagal na kitang naguGHOST

Sa pagdiriwang ng Pasko sa Disyembre:

• Sana ako’y maging PAROL na lang. Gusto kong nakasabit sa bintana ng iyong puso para tanglawan ka sa iyong PAROLroonan.

Buong kababaang-loob kong sasabihin: ako mismo ay gumagawa rin ng mga hugot line ukol sa ilang kapuri-puring mag-aaral na nagdiriwang ng kani-kanilang kaarawan o kaya ay nakagawa ng mga kahanga-hangang bagay, at ipino-post ko sa aking social media account ang mga linyang ito upang ganyakin silang pagbutihin pa ang pag-aaral. Ilan sa mga hugot line na ito ang mga sumusunod:

Kay Adriane:

• Saan kaya nagmumula ang iyong hangaring magsikap sa buhay? ADRIANE sa iyong pusong nagmamahal nang tunay! Ipagpatuloy mo ang pagtitiyaga sa pag-aaral, at balang araw ang buong mundo’y nasa iyong mga kamay.

Kay Alliah Jen:

• Patuloy mong iaplay sa buhay ang iyong kaALLIAHman sa pagmamahal na JENuine at tapat. Magugulat ka na lang sa siksik, liglig, at umaapaw na pagpapalang iyong matatanggap.

Kay Ann:

• Oo nga, ANN daming pagsubok na kailANNgan mong harapin! NakaANNtabay lang si God, at tutulungANN ka Niya once na Siya ANN tawagin.

Kay Cairon Jade:

• Tunay ngang CAIRONong ng Diyos, at hinJADE ka Niya nilikhang parang robot lang. Pinagkalooban ka Niya ng puso at isip na marunong kumilala sa Kaniyang pangalan.

Kay Genevieve:

• Sino kaya ang hinGENEVIEVEbigla sa mga pagsubok na dumarating? Keep holding on to God, at hindi ka Niya hahayaang matabunan ng mga suliranin.

Kay Jaimie:

• KayJAIMIE-raming suliraning dapat mong harapin nang buong tapang! Ang karagdagang lakas ng loob na kailangan mo’y sa Diyos mo masusumpungan.

Kay Janeil:

• Pagkamagalang, pagkamasayahin, pagkamatiyaga sa pag-aaral…. JANEILalaman ang uri ng batang kakikitaan ng kagandahang-asal. Ang iyong natatanging hiling kay God ay hayaan mong nakasulat ngunit JANEIL lang sa iyong pusong mapagmahal.

 Kay Jasmin:

• Pray to God in JAS a MINute, at sa iyo’y handa Siyang makinig. Handa rin Siyang umalalay sa iyo tuwing ika’y nagigipit.

Kay Johna:

• Totoong meJOHNAbabagabag ka sa iyong kasalukuyang kalagayan. Hindi ba’t wala namang hamon sa buhay na hindi mapagtatagumpayan?

Kay Kyle:

• KYLElayo ng mararating mo kung patuloy kang magsisikap sa buhay! KYLElangan mo lang panatilihin ang tatag ng loob para makamit mo ang tagumpay.

Kay Lawrence:

• Maraming nagpapatalo sa laban ng buhay, pero ika’y napakatapang, at hindi mo hahayaan ang sarili na magpataLAWRENCE sa gayong uri ng laban.

Kay Nathaniel:

• Isa ka bang anghel na NATHANIELan ng pakpak at dito mismo sa lupa lumagpak? NATHANIELan ng tinik sa dibdib ang lahat, at mula sa iyo’y ginhawa ang kanilang NATHANgap.

Kay Vincent:

• Huwag ka sanang magbago―ikaw na batang heaVINCENT (heaven-sent, “hulog ng langit”). Kapag nagbago ka, can all your loved ones live joyfully in the world? No, they can’t.

Sabihin pa, maaaring gawing kagamitang pangganyak sa pagtuturo ang mga hugot line, lalong-lalo na sa asignaturang Filipino. Kapansin-pansing mahirap isalin sa Ingles ang mga ito, at kung maisalin man, halos wala nang dating o epekto sa mambabasa o tagapakinig na Pilipino. Dahil mas masarap pa ring basahin at pakinggan sa wikang Filipino ang mga ito kaysa wikang banyaga, hindi kataka-takang naging bahagi na ng popular na kulturang Pilipino ang mga ito sa kasalukuyan.

Hindi maitatangging nasa estilong hindi pormal ang mga hugot line, kaya’t katanggap-tanggap namang haluan ang mga ito ng mangilan-ngilang payak na pananalitang Ingles. Ang mahalaga ay maipahayag ang mga ito sa paraang komprehensibo, organisado, at lohiko. Sa katunayan, kapag puro malalalim na pananalitang Filipino ang ginamit sa mga ito, maaaring matigilan at magtaka ang mambabasa o tagapakinig, sabay tanong, “Ano raw?”

Mula sa mga publikasyong kumbensiyonal, tulad ng diyaryo at magasin, hanggang sa mass communication media, gaya ng telebisyon at radyo, ang mga hugot line ay talagang kinagigiliwan ni Juan de la Cruz kapag ang pag-uusapan ay politika, ekonomiya, isport, edukasyon, lagay ng panahon, showbiz, at marami pang iba. Kahit saan―barberya, restoran, palengke, estasyon ng bus, parke, kalye, o anumang iba pang pook―ang mga hugot line sa samot-saring paksa ay nakatatak na sa puso ng masang Pilipino.

Ano kaya’t subukan mo ring gumawa ng sariling hugot line gamit ang iyong malikhaing imahinasyon? Kapag sinubukan mo, baka magulat ka mismo sa magiging reaksiyon ng makababasa o makaririnig nito!

Tala: Sa artikulong ito, sinikap na iayon sa makabagong ortograpiyang Filipino ang mga katawagang ginamit. Kaya naman kapansin-pansin ang paggamit ng “aspekto” (sa halip na “aspeto” na hindi umiiral at hindi malaman kung saan nagmula), “diyaryo” (sa halip na “dyaryo”), “direksiyon” (sa halip na “direksyon”), “distansiya” (sa halip na “distansya”), “eksamen” (sa halip na “iksamen”), “estasyon” (sa halip na “istasyon”), “estilo” (sa halip na “istilo”), “estratehiya” (sa halip na “istratehiya”), “Filipinas” (sa halip na “Pilipinas”), “iaplay” (sa halip na “i-apply”), “kaniya” (sa halip na “kanya”), “koryente” (sa halip na “kuryente”), “kumbensiyonal” (sa halip na kombensyonal), “lalong-lalo” (sa halip na “lalung-lalo”), “lohiko” (sa halip na “lohikal”), “politika” (sa halip na “pulitika”), “reaksiyon” (sa halip na “reaksyon”), “samot-sari” (sa halip na “samu’t-sari” o “samut-sari” kung saan wala talagang salitang “samu” o “samut”), “05 Setyembre” (sa halip na “Setyembre 5” o “ika-5 ng Setyembre”), at “05 Oktubre” ( sa halip na “Oktubre 5” o “ika-5 ng Oktubre”).

—Nalathala sa The Modern Teacher, Tomo 67, Blg. 09 (Pebrero 2019), pp. 355–357